5 oktober 1981: Stroomstoring na sabotage
|
Zoeken: den, anders, nl
Uitkomsten
Kalkar-heffing
In 1973 wordt het wetsontwerp 'financiering ontwikkeling snelle kweekreaktor' door min. Langman (EZ) ingediend. In maart en april wordt het behandeld in de kamer en wordt het wetsontwerp aangenomen met de stemmen van PvdA, PPR, CPN, D'66, PSP en de Boerenpartij tegen. Deze wet regelt hoe Nederland haar bijdrage aan de kweekreactor in Kalkar zal betalen: met een extra heffing van 3% op ieders elektriciteitsrekening.
Deze heffing die per 1 juli 1973 in gaat is een belangrijke accelerator in het verzet tegen kernenergie in Nederland. Al snel weigeren mensen die bijdrage te betalen en er ontstaan veel plaatselijke groepen die protesteren en verzet organiseren tegen Kalkar en de heffing. In totaal zullen duizenden mensen (en organisaties, politieke partijen en zelfs tientallen gemeenteraden) weigeren die 'kalkar-heffing' te betalen; vele individuen worden door de elektriciteitsmaatschappijen afgesloten.
De regering moet al snel bakzeil halen; al in 1974 schrijft Lubbers (minister EZ in kabinet Den Uyl) in de Energienota dat, hoewel de beslissing pas kort geleden is genomen "er nu reeds aanleiding (is) dit project en de toekomst daarvan opnieuw op zijn verdiensten te bezien". Hij kondigt aan dat de heffing per 1 januari 1977 beëindigd wordt, hoewel als einddatum 1-1-1980 wordt genoemd in de wet van 1973. Lubbers stelt ook een fonds in waar weigeraars hun geld op kunnen storten en haalt hiermee voor een deel de angel uit de strijd. Maar de kiem van een brede anti-kernenergie beweging is dan al gelegd.
In 1972, toen Nederland besloot mee te doen was het de planning dat de bouw in 1973 begon en de kweekreactor in 1978 geopend zou worden. De kosten zouden (incl. inflatie) fl. 1,5 miljard zijn. Nederland zou daarvan 212 miljoen betalen. De bouw begon op 24 april 1973 en was in 1985 voltooid. Het was wachten op de laatste vergunningen. Maar Kalkar werd, na een beslissing in 1990 van de Duitse regering om de reactor niet in gebruik te nemen, verkocht en is nu een (slecht lopend) pretpark. De totale bouwkosten worden geschat op ruim 10 miljard gulden (4, 5 miljard euro).
Boycott reactorvaten voor Zuid-Afrika
De industriebond NVV (later samen met NKV tot FNV gefuseerd) besluit haar leden op te roepen tot een boycot van eventuele opdrachten tot het bouwen van reactorvaten voor Zuid-Afrika. Al sinds juli 1974 is er sprake van levering van 2 reactoren door het consortium RSV/VBB/Comprimo aan de Zuid-Afrikaanse elektriciteitsmaatschappij Escom. Het kabinet moet beslissen over een kredietgarantie voor de order en heeft het daar moeilijk mee. Vooral de PPR en later ook de PvdA (in het eerste kabinet Den Uyl -PvdA, PPR en KVP) willen niet. Lubbers (Min. EZ) zegt af te treden als de kredietgarantie niet door gaat. Het kabinet kan geen beslissing nemen en laat dead-line na dead-line verlopen met uitstel vragen. De order wordt uiteindelijk begin juni 1976 gegund aan Framatome. Lubbers treedt echter niet af.
"Vasten tegen verrijking"
In de Kloosterkerk in Den Haag, vlak bij het Binnenhof, start een groep mensen op zondag 29 januari met een vastenactie tegen de mogelijke uitbreiding van de UCN en de levering van verrijkt uranium aan (militaire dictatuur) Brazilië. Het merendeel van de mensen die vasten “wordt geïnspireerd door de bijbelse boodschap en wij vertrouwen erop velen van U op grond van deze gemeenschappelijke achtergrond aan te kunnen spreken”, staat er in een verklaring aan Tweede Kamerleden. “Zeer ernstig vinden wij ook dat het kernenergieprogramma van de Braziliaanse militairen ten koste gaat van de armen in Brazilië. Dit bezwaar lijkt in Uw overwegingen nauwelijks een rol te spelen.”
Door allerlei moties (o.a. van dissidente CDA-er Van Houwelingen) wordt er vooraleerst geen definitieve beslissing genomen en in de loop van de week wordt de actie gestopt.
Geen Bossche 'Piek voor Atoomelektriek'
Ook in Den Bosch is er een actieve kern van kernenergie-tegenstanders die alleen onder protest een deel van hun elektriciteitsrekening betalen (of zelfs een deel weigeren te betalen). Vandaag trekken ze in een demonstratieve stoet naar het Gemeentelijk Energie Bedrijf met vaten met stralingstekens en gasmaskers. Het GEB neemt via de Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteitsbedrijf (PNEM) deel aan de kerncentrale Dodewaard. Door het ‘lastig betalen’ van de elektriciteitsrekening wordt er druk uitgeoefend op de elektriciteitsmaatschappij om uit de kerncentrale te stappen en te gaan investeren in duurzame energieproductie.
De Wraak van Jonkheer de Brauw
Zonder twijfel de meest spraakmakende antikernenergie actie uit de periode na Dodewaard '81, vindt plaats in de nacht van 20 op 21 juni in Den Haag. In het ministerie van economische Zaken wordt ingebroken op de afdeling van 't Directoraat-generaal voor Energie.
Zes postzakken papier 'verhuizen', zakken vol dossiers, brieven, notulen, notities, agenda's, etc. De groep die de diefstal pleegt noemt zich 'De Wraak van Jhr. Mr. De Brauw', naar de voorzitter van de stuurgroep die de Brede Maatschappelijke Discussie organiseerde. De Brauw had zich 'teleurgesteld' uitgelaten toen bleek dat het kabinet, ondanks de duidelijke uitslag van de BMD, van plan was om kerncentrales te gaan bouwen.
Een paar dagen na de inbraak komt al de eerste onthulling: de kernenergielobby pleit voor deelneming in de bouw van een tweede snelle kweekreactor. Als er niet snel een positief besluit daar over genomen wordt, zal de nucleaire industrie orders mislopen voor onderzoek en bouw. Hoewel het kabinet dit voorstel liever niet in de Tweede Kamer aan de orde stelt, een meerderheid is waarschijnlijk tegen, reserveren ze al wel geld voor een onderzoeksprogramma en zetten daarmee de Kamer buitenspel.
Uit de volgende serie documenten (gepubliceerd in Bluf! 11-7) blijkt dat de minister van Economische Zaken Van Aardenne en Van Agt, de Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, onderling al hebben besloten dat de nieuwe kerncentrales in Borssele en Moerdijk gebouwd zullen worden. De Vereniging Milieu Defensie eist naar aanleiding hiervan de heropening van het Kamerdebat over de bouw van nieuwe kerncentrales, omdat deze brief nog vóór dat debat is geschreven en goedgekeurd werd door Van Aardenne. CDA en VVD vinden de uitlatingen weliswaar ongelukkig, maar zien geen aanleiding in heropening.
In hetzelfde nummer van Bluf! een onthulling over een 'blanco-cheque' van Van Aardenne aan de Hoogovens-dochter Aldel: f 500.000.000,- extra steun en de garantie dat de kosten van een eventuele sluiting door de staat betaald zullen worden. Van Aardenne bijt vervolgens van zich af, door het publiceren van de gestolen stukken een 'schandelijke zaak' te noemen: "Ik meen dat de kranten er goed aan hadden gedaan als ze dat materiaal niet gepubliceerd hadden (...) Het is een aansporing om meer Watergate's in Nederland te krijgen en dan heb je mooi nieuws."[NRC, 12 juli 1985] Hiermee te kennen gevend dat hij van nog meer geheimen weet die het daglicht niet kunnen verdragen. Ondertussen wordt door de officier van justitie meegedeeld dat men maatregelen overweegt tegen het weekblad Bluf!, omdat ze, onder de kop 'Inbreken kan iedereen', de namen, adressen en vakantieperiodes publiceert van hoge ambtenaren. Begin '87(!) wordt de drukker van dat Bluf!-nummer verantwoordelijk gesteld voor die uitgave, omdat ze niet kunnen zeggen wie verantwoordelijk is voor het desbetreffende nummer.
Tot in het Algemeen Dagblad aan toe verschijnen ingezonden brieven waaruit duidelijk blijkt dat de inbraak bij E.Z. weliswaar afgekeurd wordt, maar dat men nog veel verontrustender vindt dat er inbraken voor nodig zijn om geheime afspraken aan het licht te brengen. Door D'66 wordt het aftreden van Van Aardenne geëist, maar dat gaat niet door, al is 57% van de Nederlandse bevolking het met deze eis eens. Uit diezelfde enquête blijkt dat 58% tegen de bouw van nieuw kerncentrales is en maar 26% vóór.
De derde serie onthullingen (gepubliceerd 25-8) gaan over pogingen om de inspraak procedures te vermijden/versnellen met de betrekking tot de bouw van kerncentrales. Daarbij wordt het duidelijk dat de voorlichters in het rondreizend PKB-circus (Planologische Kern Beslissing) van 2 t/m 6 september, f 1500,- per avond (exclusief reis- en verblijfkosten) verdienen. Hoewel Winsemius (de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) blijk gaf van zijn ontsteltenis dat hij was gepasseerd in afspraken tussen staatssecretaris Van Amelsfoort en het Industrie en Havenschap Moerdijk over het afslaan van afval aldaar, wordt uit vertrouwelijke notities duidelijk dat hij van die afspraken wel degelijk op de hoogte was en dat zelfs een gedeelte van het geld (20 miljoen) van zijn ministerie afkomstig is.
Verder gaan er nog onthullingen over de gasprijzenpolitiek, de aanbeveling om meer aardgas te exporteren omdat dat de komst van meer kerncentrales noodzakelijk maakt, en over de afspraken rond de orders voor de nieuwe centrales met Frankrijk, die bereid zouden zijn het afval uit Borssele en Dodewaard op te slaan. Die geheime contacten zijn echter door het uitstellen van de bouw in verband met Tsjernobyl (april '86) afgebroken, aldus een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken later.
Door de inbraak is heel wat smerigheid boven tafel gekomen en dat heeft de antikernenergie beweging ongetwijfeld een flinke impuls en de atoomlobby een flinke deuk opgeleverd.
De onthullingen in Bluf!
Bluf! 176, 27 juni 1985
"De Wederopstanding van Jonkheer De Brauw"
Het hoe en waarom van de actie en de eerste onthulling: het kweekreactor-project
Bluf! 178, 11 juli 1985
'Inbreken kan iedereen'
De minister van Economische Zaken Van Aardenne en Van Agt, de Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, blijken onderling al te hebben besloten dat de nieuwe kerncentrales in Borssele en Moerdijk gebouwd zullen worden
Bluf! 183, 15 augustus 1985
Atoomlobby-uitspraken in geheime afspraken over inspraak.
Pogingen om de inspraak procedures te vermijden/versnellen met de betrekking tot de bouw van kerncentrales
Bluf! 187, 12 september 1985
'Wie afval dumpt kan stront krijgen'
Winsemius (de minister van VROM) speelt de brave onschuldige minister. Uit vertrouwelijke notities wordt duidelijk dat hij van afspraken over afvalopslag in Moerdijk wel degelijk op de hoogte was en dat zelfs een gedeelte van het geld (20 miljoen gulden) van zijn ministerie afkomstig is.
Bluf! 190, 3 oktober 1985
'Wat is met het gezag?'
Over de gigantische voordelen die de 'heren Van Aardenne en (topambtenaar) Verberg' de grootverbruikers op hun elektriciteitsrekening willen gunnen.
Bluf! 194, 7 november 1985
'Zeer geheim'
Uitkeringen worden gekort en de gezondheidszorg moet maar inkrimpen. Maar miljarden worden uitgegeven voor nieuw wapentuig en ook het repressie-apparaat kan rekenen op geld. Dat de honger van het bedrijfsleven nog lang niet is gestild blijkt uit deze onthullingen.
Bluf! 196, 21 november 1985
'De wraak van jhr. mr. De Brauw prijst af'
Het aardgas is voor de kleinverbruiker onbetaalbaar geworden. Er profiteren duidelijk andere groepen mensen van dat goedkoop uit de grond gehaalde gas. De Wraak zocht voor je uit wie.
Bluf! 221, 15 mei 1986
'Geloof ze niet!'
Publicaties over Borssele, Siemens, Candu en Ballast Nedam, maar speciale aandacht voor de Franse nucleaire bedrijven en het arme China
Bluf! 221, 15 mei 1986
'De Wraak van justitie'
Justitie start een gerechtelijk vooronderzoek tegen Bluf!. Maar omdat dat geen rechtspersoon is wordt de drukker ('Raddraaier') aangepakt. De achtergronden.
Bluf! 226, 19 juni 1986
'Onderzoeken kan iedereen'
Korte geschiedenis en analyse van de atoomlobby en kernenergie in Nederland
Welke vestigingsplaats wint?
Binnen vergadert de Kamercommissie voor EZ over de vestigingsplaatsen voor nieuwe kerncentrales: gaat de Kamer akkoord met de PKB (Planologische Kernbeslissing) waarin 5 locaties genoemd worden?
Buiten op het Binnenhof is een soort ‘zeskamp’ tussen de mogelijke locaties: Borssele, Moerdijk, Maasvlakte, Noordoostpolder en Eemshaven. Allerlei “elementaire zaken” voor vestigingsplaatsen komen aan de orde: van “sjouwen met vaatjes radio-aktief afval, rennen met stralingspakken en gasmaskers tot evakueren en kernraketten stapelen”.
Binnen komt de PvdA met een aantal extra Kamerleden en kan op die manier uitstel realiseren van het debat. Na wat soebatten wordt afgesproken 6 mei het debat te vervolgen. Maar dan is de situatie ondertussen heel anders….
Boortoren van Firma 'Boerenbedrog'
Voor het provinciehuis in Arnhem wordt een boortoren opgericht door de firma 'Boerenbedrog' uit Den Haag. Binnen wordt er door de leden van de Gelderse Provinciale Staten gedebatteerd over de mogelijke opslag van radioactief afval in zoutkoepels in Noord- en Oost-Nederland en de proefboringen die daarvoor nodig zijn. Na enkele uren wordt de boortoren demonstratief afgebroken door kernenergie opposanten als protest tegen die mogelijke proefboringen.
Fietstochten naar Amsterdam vanaf nucleaire installaties
Vanuit 5 plekken (Almelo en Borssele vertrek 23ste, Dodewaard 24ste, Delft 25ste en Petten 26 april) vertrekken dezer dagen groepen fietsers die uiteindelijk 27 april moeten aankomen in Amsterdam bij de herdenking van 10 jaar Tsjernobyl. Op de 25ste bieden de fietsers uit Delft en Borssele in Den Haag aan minister Wijers een petitie aan waarin stopzetting van (steun aan) kernenergie en meer investeringen in energiebesparing en duurzame energie. De fietstochten worden georganiseerd door Jongeren Milieu Actief.
Zowel in Almelo als in Dodewaard blokkeren enkele 10-tallen actievoerders even de hoofdpoort voordat ze op hun stalen ros klimmen. Ze gaan op de grond liggen en verbeelden daarmee de slachtoffers van kernenergie.
Sinterklaas en Kerstman kopen niets van Siemens
Om tegen de betrokkenheid van Siemens (via haar dochter Kraftwerk Union) bij de bouw van de kerncentrale in Mochovce (Slowakije) te protesteren wordt een internationale kerstboycot van Siemens producten afgesproken. Bij het Nederlandse hoofdkantoor van Siemens in Den Haag komen een tiental Sinterklazen en 'gewone' consumenten hun gekregen cadeaus terug brengen. Een aantal Kerstmannen belooft geen cadeaus van Siemens te kopen. Het personeel is verbaasd, maar ziet de grap er wel van in als ze het stencil met uitleg lezen. De beveiliging en de directie heeft minder gevoel voor humor en een gesprek is onmogelijk.
Actietheater bij eerste hoorzitting over afspraken sluiting Borssele per 2003
In de rechtbank van Den Bosch vindt de eerste hoorzitting plaats in het proces dat in september is begonnen van de Staat tegen eigenaar EPZ over de sluiting van de kerncentrale Borssele. Oud-minister Wijers stelt duidelijk dat er wel degelijk afspraken zijn gemaakt over het sluiten van Borssele uiterlijk 31-12-2003. In september is de uitspraak: wel een afspraak, maar geen civielrechterlijk contract. Daarmee is de sluiting uiterlijk 31-12-2003 van de kerncentrale van de baan.